26 Σεπτεμβρίου – Διεθνής Ημέρα για την Ολική Εξάλειψη των Πυρηνικών Όπλων

Η επίτευξη παγκόσμιου πυρηνικού αφοπλισμού είναι ένας από τους παλαιότερους στόχους των Ηνωμένων Εθνών. Ήταν το αντικείμενο του πρώτου ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης το 1946, το οποίο ίδρυσε την Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (διαλύθηκε το 1952), με εντολή να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις για τον έλεγχο της πυρηνικής ενέργειας και την εξάλειψη των ατομικών όπλων και όλων των άλλων σημαντικών όπλων προσαρμόσιμων σε μαζική καταστροφή. Από τότε, τα Ηνωμένα Έθνη βρίσκονται στην πρώτη γραμμή πολλών σημαντικών διπλωματικών προσπαθειών για την προώθηση του πυρηνικού αφοπλισμού. Το 1959, η Γενική Συνέλευση ενέκρινε το στόχο του γενικού και πλήρους αφοπλισμού. Το 1978, η πρώτη Ειδική Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης Αφιερωμένη στον Αφοπλισμό αναγνώρισε περαιτέρω ότι ο πυρηνικός αφοπλισμός πρέπει να είναι ο στόχος προτεραιότητας στον τομέα του αφοπλισμού.

Ωστόσο, σήμερα παραμένουν περίπου 13.400 πυρηνικά όπλα . Οι χώρες που διαθέτουν τέτοια όπλα έχουν χρηματοδοτήσει καλά, μακροπρόθεσμα σχέδια για τον εκσυγχρονισμό των πυρηνικών οπλοστασίων τους. Πάνω από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει ακόμα σε χώρες που είτε διαθέτουν τέτοια όπλα είτε είναι μέλη πυρηνικών συμμαχιών. Ενώ ο αριθμός των πυρηνικών όπλων που έχουν αναπτυχθεί έχει μειωθεί αισθητά από το ύψος του Ψυχρού Πολέμου, κανένα πυρηνικό όπλο δεν καταστράφηκε φυσικά σύμφωνα με μια συνθήκη. Επιπλέον, επί του παρόντος δεν διεξάγονται διαπραγματεύσεις για τον πυρηνικό αφοπλισμό.

Εν τω μεταξύ, το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής παραμένει ως στοιχείο στις πολιτικές ασφαλείας όλων των κατοίκων κρατών και πολλών συμμάχων τους. Το διεθνές πλαίσιο ελέγχου των όπλων που συνέβαλε στη διεθνή ασφάλεια από τον Ψυχρό Πόλεμο, έδρασε ως τροχοπέδη στη χρήση πυρηνικών όπλων και προχωρημένου πυρηνικού αφοπλισμού, έχει υποστεί αυξανόμενη πίεση. Στις 2 Αυγούστου 2019, η απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών σημείωσε το τέλος της Συνθήκης για τις πυρηνικές δυνάμεις ενδιάμεσης εμβέλειας, μέσω των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσικής Ομοσπονδίας είχαν δεσμευτεί προηγουμένως να εξαλείψουν μια ολόκληρη κατηγορία πυρηνικών πυραύλων. Η Συνθήκη μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Ρωσικής Ομοσπονδίας για Μέτρα για την Περαιτέρω Μείωση και τον Περιορισμό των Στρατηγικών Επιθετικών Όπλων («νέα ΕΝΑΡΞΗ») θα λήξει τον Φεβρουάριο του 2021. Σε περίπτωση που δεν παραταθεί αυτή η Συνθήκη,

Η απογοήτευση αυξάνεται μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με το τι θεωρείται ως ο αργός ρυθμός του πυρηνικού αφοπλισμού. Αυτή η απογοήτευση έχει τεθεί σε μεγαλύτερη εστίαση με αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με τις καταστροφικές ανθρωπιστικές συνέπειες της χρήσης ενός ακόμη πυρηνικού όπλου, πόσο μάλλον ενός περιφερειακού ή παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου.

Η Γενική Συνέλευση τιμά την 26η Σεπτεμβρίου ως τη διεθνή ημέρα για την ολική εξάλειψη των πυρηνικών όπλων Αυτή η Ημέρα παρέχει μια ευκαιρία στην παγκόσμια κοινότητα να επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της στον παγκόσμιο πυρηνικό αφοπλισμό ως προτεραιότητα. Παρέχει την ευκαιρία να εκπαιδεύσει το κοινό – και τους ηγέτες του – σχετικά με τα πραγματικά οφέλη από την εξάλειψη τέτοιων όπλων και το κοινωνικό και οικονομικό κόστος της διατήρησής τους. Ο εορτασμός αυτής της ημέρας στα Ηνωμένα Έθνη είναι ιδιαίτερα σημαντικός, δεδομένης της καθολικής συμμετοχής του και της μακρόχρονης εμπειρίας του στην αντιμετώπιση θεμάτων πυρηνικού αφοπλισμού. Είναι το σωστό μέρος για την αντιμετώπιση μιας από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ανθρωπότητας. επίτευξη της ειρήνης και της ασφάλειας ενός κόσμου χωρίς πυρηνικά όπλα.

Σύμφωνα με το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης 68/32 και τα μεταγενέστερα ψηφίσματα, ο σκοπός της Διεθνούς Ημέρας είναι να προωθήσει τον στόχο της συνολικής εξάλειψης των πυρηνικών όπλων μέσω της ενίσχυσης της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης του κοινού σχετικά με την απειλή που θέτει η ανθρωπότητα από τα πυρηνικά όπλα και την ανάγκη για συνολική αποβολή τους. Με τον τρόπο αυτό, ελπίζεται ότι αυτές οι δραστηριότητες θα βοηθήσουν στην κινητοποίηση νέων διεθνών προσπαθειών για την επίτευξη του κοινού στόχου ενός κόσμου χωρίς πυρηνικά όπλα.

Ιστορικό

Η Γενική Συνέλευση κήρυξε τη Διεθνή Ημέρα τον Δεκέμβριο του 2013, στο ψήφισμά της  68/32  ως συνέχεια της  συνεδρίασης υψηλού επιπέδου της Γενικής Συνέλευσης για τον πυρηνικό αφοπλισμό που  πραγματοποιήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2013, στη Νέα Υόρκη.

Αυτή ήταν η τελευταία σε μια σειρά προσπαθειών της Γενικής Συνέλευσης για την ευαισθητοποίηση του κοινού και την επιδίωξη βαθύτερης εμπλοκής σε θέματα πυρηνικού αφοπλισμού. Το 2009, η Γενική Συνέλευση είχε κηρύξει την 29η Αυγούστου ως Παγκόσμια Ημέρα κατά των Πυρηνικών Δοκιμών (ψήφισμα  64/35 ).

Στο ψήφισμα  68/32 , η Γενική Συνέλευση ζήτησε την «επείγουσα έναρξη διαπραγματεύσεων στη Διάσκεψη για τον αφοπλισμό μιας ολοκληρωμένης σύμβασης για τα πυρηνικά όπλα για την απαγόρευση κατοχής, ανάπτυξης, παραγωγής, απόκτησης, δοκιμών, αποθήκευσης, μεταφοράς και χρήσης ή απειλής χρήση και για την κάλυψη της καταστροφής τους. “

Το 2014, στο ψήφισμά του 69/58, η Γενική Συνέλευση εξέφρασε περαιτέρω την επιθυμία της να τιμήσει την Ημέρα και ζήτησε από τον Γενικό Γραμματέα και τον Πρόεδρο της Γενικής Συνέλευσης να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ρυθμίσεις για τον εορτασμό και την προώθησή της, συμπεριλαμβανομένης της σύγκλησης ετήσια συνεδρίαση της Συνέλευσης για τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας και για την παροχή πλατφόρμας για την προώθηση αυτών των δραστηριοτήτων. Η Γενική Συνέλευση επαναλαμβάνεται αυτά τα αιτήματα και πρόσκληση για τα επόμενα χρόνια στα ψηφίσματά του  70/34 ,  71/71 ,  72/251 ,  73/40 και 74/54 .

Η Διεθνής Ημέρα για την Ολική Εξάλειψη των Πυρηνικών Όπλων παρατηρείται κάθε χρόνο από το 2014. Σύμφωνα με τα ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης, των κρατών μελών, του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών και της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων μη κυβερνητικών οργανώσεων, ακαδημαϊκών, βουλευτών, των μέσων μαζικής ενημέρωσης και τα άτομα ενθαρρύνονται να γιορτάσουν και να προωθήσουν τη Διεθνή Ημέρα μέσω της ενίσχυσης της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης του κοινού σχετικά με την απειλή που θέτει η ανθρωπότητα από τα πυρηνικά όπλα και την αναγκαιότητα για την πλήρη εξάλειψή τους.

Για να γιορτάσει τη Διεθνή Ημέρα, τα Ηνωμένα Έθνη υποστηρίζουν εκδηλώσεις τόσο στη Νέα Υόρκη όσο και στη Γενεύη. Τα Κέντρα Πληροφόρησης των Ηνωμένων Εθνών σε όλο τον κόσμο ενθαρρύνονται να ευαισθητοποιήσουν τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας για την Ολική Εξάλειψη των Πυρηνικών Όπλων.

Αξιοσημείωτα γεγονότα

1945

Οι δύο ατομικές βόμβες κατέστρεψαν τις πόλεις της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι και εκτιμάται ότι σκότωσαν αμέσως 213.000 ανθρώπους αμέσως.

1946

Στο πρώτο του ψήφισμα, η Γενική Συνέλευση προσδιόρισε τον πυρηνικό αφοπλισμό ως πρωταρχικό στόχο των Ηνωμένων Εθνών.

1959

Η Γενική Συνέλευση συμπεριέλαβε τον πυρηνικό αφοπλισμό ως μέρος του πιο ολοκληρωμένου στόχου του γενικού και πλήρους αφοπλισμού υπό αποτελεσματικό διεθνή έλεγχο (ψήφισμα 1378 (XIV)). Είναι το πρώτο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης που χρηματοδοτήθηκε ποτέ από το σύνολο των μελών των Ηνωμένων Εθνών.

1963

Η συνθήκη για την απαγόρευση των δοκιμών πυρηνικών όπλων στην ατμόσφαιρα, στο μακρινό διάστημα και κάτω από το νερό, επίσης γνωστή ως συνθήκη μερικής απαγόρευσης δοκιμών, άνοιξε για υπογραφή. Χρόνια συζητήσεις μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης, του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών είχαν μια νέα αίσθηση επείγοντος από την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962.

1967

Η κούρσα πυρηνικών όπλων και η κρίση πυραύλων του Κουβάν του 1962 ώθησε τις κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής να διαπραγματευτούν τη Συνθήκη για την Απαγόρευση των Πυρηνικών Όπλων στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (Συνθήκη του Tlatelolco), η οποία καθιέρωσε την πρώτη ζώνη χωρίς πυρηνικά όπλα σε μια πολυπληθέστερη περιοχή .

1978

Η Γενική Συνέλευση πραγματοποίησε την πρώτη ειδική σύνοδο αφιερωμένη στον αφοπλισμό. Στο τελικό έγγραφο, τα κράτη μέλη επιβεβαίωσαν ότι ο κοινός τους τελικός στόχος είναι «γενικός και πλήρης αφοπλισμός υπό αποτελεσματικό διεθνή έλεγχο» και ότι «τα αποτελεσματικά μέτρα πυρηνικού αφοπλισμού και η πρόληψη του πυρηνικού πολέμου έχουν την υψηλότερη προτεραιότητα».

1985

Ο Νότιος Ειρηνικός έγινε η δεύτερη ζώνη χωρίς πυρηνικά όπλα (Συνθήκη Ραροτόνγκα).

1991

Η Νότια Αφρική παραιτήθηκε οικειοθελώς από το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων.

1992

Με το πρωτόκολλο της Λισαβόνας στη συνθήκη για τη μείωση των στρατηγικών όπλων (ΕΝΑΡΞΗ Ι), η Λευκορωσία, το Καζακστάν και η Ουκρανία παραιτήθηκαν οικειοθελώς από τα πυρηνικά όπλα που είχαν στην κατοχή τους μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

1995

Στη διάσκεψη αναθεώρησης και επέκτασης της NPT του 1995, τα συμβαλλόμενα κράτη εξέδωσαν χωρίς ψηφοφορία τις αποφάσεις σχετικά με την αόριστη παράταση της Συνθήκης, «Ενίσχυση της διαδικασίας αναθεώρησης της Συνθήκης» και «Αρχές και στόχοι για τη μη διάδοση και τον αφοπλισμό των πυρηνικών» ως “Ψήφισμα για τη Μέση Ανατολή”.

Η Νοτιοανατολική Ασία έγινε η τρίτη ζώνη χωρίς πυρηνικά όπλα (Συνθήκη της Μπανγκόκ).

1996

Η Αφρική έγινε η τέταρτη ζώνη χωρίς πυρηνικά όπλα (Συνθήκη Pelindaba).

Κατόπιν αιτήματος της Γενικής Συνέλευσης, το Διεθνές Δικαστήριο εξέδωσε συμβουλευτική γνώμη σχετικά με τη νομιμότητα της απειλής ή τη χρήση πυρηνικών όπλων.

Η Συνολική Συνθήκη Απαγόρευσης Πυρηνικών Δοκιμών άνοιξε για υπογραφή.

2000

Στη Διάσκεψη Αναθεώρησης του NPT του 2000, τα συμβαλλόμενα κράτη υιοθέτησαν δεκατρία πρακτικά βήματα για συστηματικές και προοδευτικές προσπάθειες για πυρηνικό αφοπλισμό.

2006

Η Κεντρική Ασία έγινε η πέμπτη ζώνη χωρίς πυρηνικά όπλα (Συνθήκη για μια ζώνη χωρίς πυρηνικά όπλα στην Κεντρική Ασία).

2008

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι-Μουν ανακοίνωσε το σχέδιο πέντε σημείων για τον πυρηνικό αφοπλισμό.

2010

Στη διάσκεψη αναθεώρησης του NPT του 2010, τα συμβαλλόμενα κράτη υιοθέτησαν ένα σχέδιο δράσης 64 σημείων και στους τρεις πυλώνες της Συνθήκης – πυρηνικός αφοπλισμός, μη πυρηνική διάδοση και ειρηνικές χρήσεις της πυρηνικής ενέργειας – και πρακτικά βήματα για την εφαρμογή του ψηφίσματος του 1995 για τη Μέση Ανατολή.

2013

Η Γενική Συνέλευση πραγματοποίησε την πρώτη συνεδρία υψηλού επιπέδου για τον πυρηνικό αφοπλισμό. Η Γενική Συνέλευση, με το ψήφισμά της 68/32, δήλωσε ότι η 26η Σεπτεμβρίου θα είναι η Παγκόσμια Ημέρα για την Ολική Εξάλειψη των Πυρηνικών Όπλων.

Η Γενική Συνέλευση, σύμφωνα με το ψήφισμα 67/56, συγκαλεί μια ανοιχτή ομάδα εργασίας για την προώθηση πολυμερών διαπραγματεύσεων για τον πυρηνικό αφοπλισμό.

2016

Η Γενική Συνέλευση, σύμφωνα με το ψήφισμα 70/33, συγκαλεί μια δεύτερη ανοιχτή ομάδα εργασίας για την προώθηση πολυμερών διαπραγματεύσεων για τον πυρηνικό αφοπλισμό.

2017

Στις 7 Ιουλίου, εγκρίθηκε η Συνθήκη για την Απαγόρευση των Πυρηνικών Όπλων. Είναι το πρώτο πολυμερές νομικά δεσμευτικό μέσο για τον πυρηνικό αφοπλισμό που έχει διαπραγματευτεί σε 20 χρόνια.

2018

Ο Γενικός Γραμματέας ξεκίνησε με τίτλο «Εξασφάλιση του κοινού μας μέλλοντος: Ατζέντα για τον αφοπλισμό». Η Ατζέντα εξετάζει την εξάλειψη των πυρηνικών όπλων στο πλαίσιο του «αφοπλισμού για τη διάσωση της ανθρωπότητας».

2020

Πέμπτη επέτειος της έναρξης ισχύος της συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (NPT).

Πηγή: https://www.un.org/