Η επιβράβευση των παιδιών από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς γνωρίζουμε από αποτελέσματα μελετών πως σχετίζεται θετικά με επιτυχή ακαδημαϊκή επίδοση, υψηλότερους ακαδημαϊκούς στόχους ενώ συγκεκριμένα στα αγόρια φαίνεται πως οι ανταμοιβές εσωτερικεύονται ως αποδεδειγμένη ικανότητα, η οποία με την σειρά της ενισχύει την αυτοπεποίθηση και προάγει υγιέστερα πρότυπα κινήτρων (Davis, Winsler και Middleton, 2006)
Γράφει η Ελένη Χαρούλη, Ψυχολόγος- ΜSc Συμβουλευτικής Ψυχολογίας (ΕΚΠΑ-ΔΠΘ)
Από την άλλη πολλές έρευνες διαφωνούν με την παραπάνω συμπεριφοριστική προσέγγιση, τονίζοντας την περιπλοκότητα της επίδρασης των διάφορων ειδών ανταμοιβών καθώς έχει φανεί πως οι εξωτερικές μορφές αυτών υπονομεύουν το εγγενές κίνητρο των μαθητών για γνώση (Deci, Koestner και Ryan, 2001).
Μια πρόσφατη μετανάλυση 957 μελετών σχετικά με την αρνητική επίδραση της επιβράβευσης καταλήγει πως η παραπάνω διαφωνία οφείλεται εν μέρει στο πόσο δύσκολο είναι να δοκιμάσουμε πειραματικά το σύνθετο ανθρώπινο κίνητρο (Cerasoli, Nicklin και Ford, 2014).
Το συμπέρασμα που υπογραμμίζεται από τις περισσότερες έρευνες, είναι πως οι ανταμοιβές που προσφέρονται στους μαθητές και στις μαθήτριες πρέπει να είναι άμεσα συνδεδεμένες με τους ατομικούς στόχους και τα ενδιαφέροντά τους ώστε να αποκτήσουν πραγματικές δεξιότητες και να αναπτύξουν χρήσιμες ικανότητες για την μετέπειτα ζωή τους.
Ακολουθούν κάποιες χρήσιμες επισημάνσεις για την λειτουργική παροχή ανταμοιβών και επιβραβεύσεων σε επίπεδο τάξης, από το βιβλίο των Black και Allen με τίτλο «Educational Psychology for Academic Librarians»:
- Οι προσφερόμενες ανταμοιβές θα πρέπει να είναι σχεδιασμένες με τέτοιο τρόπο ώστε το αρχικό επίτευγμα να είναι υπό τον έλεγχο του μαθητή/τριας. Είναι σημαντικό να καταστήσουμε σαφές ποια είναι τα πρότυπα απόδοσης και να προσφέρουμε τις απαραίτητες ενισχύσεις ώστε να εδραιωθούν αυτά τα συμπεριφορικά πρότυπα.
- Οι λεκτικές ανταμοιβές (είτε γραπτές, είτε προφορικές) φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικές από τις απτές ανταμοιβές.
- Από τις έρευνες αποδεικνύεται πως το λιγότερο αποτελεσματικό είδος ανταμοιβών είναι αυτό που απορρέει ή/και ενισχύει τον έλεγχο της συμπεριφοράς και την υπονόμευση της αυτοδιάθεσης.
- Καλό είναι να αποφύγουμε ανταμοιβές που δεν έχουν διάρκεια στον χρόνο καθώς μακροπρόθεσμα η αφαίρεση των ανταμοιβών βλέπουμε να είναι ιδιαίτερα επιζήμια τόσο για τα κίνητρα όσο και για την εδραίωση της επιθυμητής συμπεριφοράς.
- Οι μαθητές μαθαίνουν καλύτερα σε ένα περιβάλλον όπου τα εξωγενή κίνητρα είναι λιγότερα, ενισχύοντας και τονίζοντας έτσι τα εγγενή κίνητρα. Για παράδειγμα, η βαθμολογία: Είναι καλό να νοιαζόμαστε, αλλά με μέτρο. Η συμπεριφορά, η συστηματική προσπάθεια και η πρόοδος είναι στην ουσία πιο σημαντικά από έναν αριθμό.
- Ο βασικότερος στόχος για την παρακίνηση των μαθητών είναι να αποκτήσουν ικανότητες αυτονομίας και να διευκολύνουν την επίτευξη προσωπικών στόχων. Ο σχεδιασμός δραστηριοτήτων και η δόμηση εργασιών, θα πρέπει να γίνονται με γνώμονα τα παραπάνω.
- Το να δίνουμε έτοιμα θέματα εργασιών προς επιλογή με βάση την θεματολογία είναι λιγότερο αποτελεσματικό από την εμπλοκή των μαθητών στο σχεδιασμό των εργασιών, κάτι που είναι πιθανό να προσελκύσει και το ενδιαφέρον τους.
