Ο ρόλος της διαπαιδαγώγησης των παιδιών, ως μέσο πρόληψης της βίας στη σύγχρονη κοινωνία
Γράφει η Ψυχολόγος Μαρία Ασλανίδου
Μετά από την πολυετή ενασχόλησή μας με την κακοποίηση, το κατεξοχήν αντικείμενο του Συλλόγου Κοινωνικής Παρέμβασης «ΕΡΑΣΜΟΣ», μπορούμε πλέον εμπειρικά να συμπεράνουμε ότι η βία δεν έχει χρώμα και δεν προσδιορίζεται από συγκεκριμένη κοινωνική τάξη.
Η βία δεν είναι αποτέλεσμα συγκρουσιακών σχέσεων που λειτουργεί εν βρασμώ ψυχής, γιατί, αν ήταν έτσι, θα έπρεπε όλα τα ζευγάρια, μετά από διαφωνίες και τσακωμούς να εκδηλώνουν βίαιες συμπεριφορές. Τη βία πρέπει να την ορίσουμε ως μια αποτρόπαια και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά ενός αδύναμου ψυχολογικά ατόμου που προσπαθεί να επιβληθεί στους άλλους μέσω αυτής.
Η βία αποτελεί πλέον διαχρονικά κοινωνικό φαινόμενο, γιατί υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει. Στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι μία στις 16 Ελληνίδες πέφτουν θύματα κακοποίησης. Από την αρχή της χρονιάς μέχρι και σήμερα έχουν καταγραφεί 9 γυναικοκτονίες. Αυτό σημαίνει ότι η βία είναι δίπλα μας. Μπορεί να είναι στο οικογενειακό, φιλικό, ή στο ευρύτερο κοινωνικό μας περιβάλλον.
Η βία είναι το μόνο έγκλημα που δεν καταγγέλλεται και αυτό γιατί όταν κλείνουμε την πόρτα του δικού μας σπιτιού αδιαφορούμε τι γίνεται στο δίπλα σπίτι. Ενώ μπορεί ν’ ακούμε φωνές, βρισιές, κλάματα παιδιών κ.ο.κ., εμείς μένουμε αδιάφοροι και δεν αντιδρούμε, για να μη μπλέξουμε. Η σοβαρότητα της βίας δεν καταγράφεται σε ό,τι αφορά μόνο εξωτερικά τραύματα, αλλά κυρίως ψυχικά, τα οποία ενώ δεν είναι εμφανή, είναι βαθύτερα, μακρόχρονα και συχνά ανεξίτηλα. Στην ερώτηση αν μπορεί να εξαλειφθεί η βία, η απάντηση είναι «πολύ δύσκολα». Χρειάζεται να παρθούν πολλά μέτρα σε προσωπικό επίπεδο και να θεσμοθετηθούν ακόμη περισσότερα από τη μεριά της Πολιτείας.
Ο άνθρωπος πρέπει να κάνει μια εσωτερική στροφή, να επανεξετάσει την οπτική του για τη ζωή και τις σχέσεις και να οριοθετήσει τις ανάγκες του, τα συναισθήματά του και τις επιλογές του. Χρειάζεται να αντιληφθεί την επιρροή που ασκούν πάνω του τα στερεότυπα και οι πεποιθήσεις που έχει υιοθετήσει συνειδητά ή ασυνείδητα από την παιδική του ηλικία.
Η οικογένεια είναι ο πυλώνας στον οποίο θα στηριχτεί η εξελικτική πορεία του παιδιού
Ορίσαμε τη βία ως συμπεριφορά. Αυτό σημαίνει ότι είναι προϊόν μάθησης και για αυτό θεωρούμε σημαντικό το ρόλο της οικογένειας, γιατί οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα για τα παιδιά τους. Η οικογένεια είναι ο πυλώνας στον οποίο θα στηριχτεί η εξελικτική πορεία του παιδιού. Οι γονείς πρέπει να εκπαιδεύονται, να ενημερώνονται, να αφουγκράζονται τα παιδιά τους. Πρέπει να υιοθετήσουν το δημοκρατικό μοντέλο συμπεριφοράς που αναπτύσσεται μέσα από το διάλογο και την αποδοχή, απορρίπτοντας τον αυταρχισμό, την κριτική και την υποτίμηση.
Ο ρόλος τη μητέρας είναι καταλυτικός και δύσκολος, γιατί πρέπει να μάθει – για παράδειγμα – στην κόρη της πως να αντιλαμβάνεται τα σημάδια της χειραγώγησης και να μη δέχεται τις απειλές και τη δημόσια προσβολή. Αλλά και από την άλλη να εκπαιδεύσει το γιό της να σέβεται και να τιμά τη γυναίκα για τους πολλαπλούς της ρόλους. Όλα αυτά προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός αξιακού κώδικα, που δυστυχώς η πραγματικότητα έχει αποδείξει ότι απουσιάζει από πολλές οικογένειες.
Ο ρόλος του σχολείου
Ένας ακόμη βασικός παράγοντας που μπορεί να βοηθήσει στην εξάλειψη της βίας είναι το σχολείο, το οποίο αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας, όπου το παιδί δοκιμάζεται αν μπορεί να προσαρμοστεί αργότερα στον πραγματικό κόσμο. Το σχολείο δεν πρέπει να προσφέρει μόνο επιμόρφωση και γνωστική ανάπτυξη στα παιδιά. Απαραίτητο πλέον είναι να εμπλουτίσει τη σχολική εμπειρία με πρακτικές εφαρμογές, όπως παιχνίδια και προγράμματα υψηλής εμπειρικής αξίας που αποσκοπούν στην καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων όπως ο σεβασμός, η συνεργασία, η υπακοή, η ενσυναίσθηση, η αποδοχή της διαφορετικότητας κλπ.
Στο σχολείο ιδιαίτερα αναγκαίο είναι και το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, γιατί μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης. Μέσα από το μάθημα το παιδί θα ενημερωθεί για το ανθρώπινο σώμα, τις βιολογικές λειτουργίες της αναπαραγωγής, τις σχέσεις των φύλων, την αντισύλληψη. Ακόμη θα ενημερωθεί για τα δικαιώματά του, θα ενισχυθεί η πεποίθηση ότι το σώμα του τού ανήκει και θα μάθει να εμπιστεύεται το ένστικτό του, όταν νιώθει άβολα. Έτσι θα πάψει να νιώθει ντροπή και ενοχές.
Τέλος, σημαντικό είναι ν’ αναφέρουμε την επιρροή που ασκούν επάνω στα παιδιά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο τρόπος που ασκεί το μυαλό του το παιδί, όταν παίζει video games δε διαφέρει από τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα, όπως πχ κάνοντας μαθηματικές ασκήσεις. Έτσι τα παιδιά που παίζουν κατ’ επανάληψη βίαια βιντεοπαιχνίδια, μαθαίνουν τρόπους σκέψης που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τον ψυχισμό τους, καθώς μεγαλώνουν. Όσο περισσότερο ένα παιδί εκτίθεται στη βία, τόσο περισσότερο γίνεται μέρος της ζωής του. Τα βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη συμπεριφορά του παιδιού, όπως:
- Το παιδί να μην αντιδρά και να μένει αναίσθητο απέναντι σε σκηνές βίας
- Να χρησιμοποιεί τη βία ως μέσο για να λύνει τα προβλήματά του
- Να έχει ως πρότυπα άτομα που ασκούν βία
- Τέλος, να μιμηθεί τη βία που παρακολουθεί στα video games
Υποχρέωση των γονέων είναι να ελέγχουν τα παιχνίδια που χρησιμοποιούν τα παιδιά και να απορρίπτουν οτιδήποτε προάγει και αναπαράγει τη βία.
Οι χαρακτηριστικοί στίχοι τραγουδιού του Μίκη Θεοδωράκη, του οποίου τη μνήμη τιμά στις μέρες μας η παγκόσμια κοινότητα, συγκεφαλαιώνουν την πραγματικότητα που αναλύσαμε, σε 10 μόλις λέξεις: «Υπερασπίσου το παιδί, γιατί αν γλυτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα»
