Γράφει η Ευφροσύνη Ευθυμίου Ειδική Παιδαγωγός- Μουσικοθεραπεύτρια (Trainee)
Πώς συνδέεται άραγε η μουσική με την ενσυναίσθηση;
Πρόσφατα ερευνητές στον τομέα της μουσικής και της κοινωνικής ψυχολογίας άρχισαν να επικεντρώνονται στο πως συνδέεται η μουσική με την ενσυναίσθηση. Η μουσική είναι στη ζωή μας κάθε μέρα. Tυχαίνει να δενόμαστε συναισθηματικά ακούγοντας το ίδιο είδος μουσικής για ώρες, μέρες, και να επιτρέπουμε στο περιεχόμενο της να μας επηρεάσει. Μερικές φορές προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα που οδήγησαν το ίδιο τον μουσικό να συνθέσει την συγκεκριμένη μουσική ή τραγούδι και να ταυτιστούμε μαζί του συμπάσχοντας με ανάλογα αισθήματα και σκέψεις. Η ενσυναίσθηση συνδέεται έτσι με την αντίληψη, την ερμηνεία και τις συναισθηματικές αντιδράσεις στη μουσική. Ο Wöllner (2012) παρουσίασε ότι άτομα με υψηλότερα επίπεδα ενσυναίσθησης είναι σε θέση να εντοπίζουν και να αναγνωρίζουν τους σκοπούς ενός μουσικού με μεγαλύτερη ακρίβεια από εκείνους με χαμηλότερα επίπεδα. Οι Egermann και McAdams (2013) έδειξαν ακόμη ότι το αντιληπτό και προκαλούμενο συναίσθημα από τη μουσική μετριάζεται με ενσυναίσθηση. Επιπλέον, όχι μόνο η ενσυναίσθηση επηρεάζει τις φυσιολογικές αντιδράσεις στη μουσική (Miu & Baltes, 2012), αλλά ο Vuoskoski και οι συνεργάτες του έχουν δείξει ότι η ενσυναίσθηση σχετίζεται με την ευαισθησία στην επαγόμενη θλίψη από τη μουσική (Vuoskoski & Eerola, 2012), καθώς και την απόλαυση της λυπημένης μουσικής (Vuoskoski, Thompson, McIlwain, & Eerola, 2012). Έχετε ποτέ αναρωτηθεί, γιατί πολλές φορές ενώ είμαστε λυπημένοι θέλουμε να ακούσουμε μελαγχολική μουσική; Κανονικά δεν θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο; Δηλαδή να επιδιώκουμε να ακούσουμε μια μουσική που θα μας ανεβάσει την διάθεση; Είναι αλήθεια ότι έχουμε συνηθίσει να επιλέγουμε την μουσική αυτή που θα ταυτίζεται και θα συσχετίζεται με την εσωτερική μας κατάσταση. Τα αισθήματα συμπάθειας και συμπόνιας που μεταδίδονται μέσω αυτής λειτουργούν ως παρηγορητικό μέσο, αλλά και ως κάθαρση για τον άνθρωπο. Οι αισθητικοί φιλόσοφοι έχουν προσφέρει μια ποικιλία θεωριών σε μια προσπάθεια να εξηγήσουν αυτή την φαινομενικά παράδοξη κατάσταση (Levinson, 2014). Ωστόσο, μερικές από τις υπάρχουσες θεωρίες έχουν συνδεθεί με προτεινόμενους βιοψυχολογικούς μηχανισμούς. Σε αυτή τη μελέτη αναφέρουμε μια δοκιμασία μιας τέτοιας θεωρίας – της «θεωρίας προλακτίνης της λυπημένης μουσικής» που πρότεινε ο Huron (2011).
Τι είναι όμως η ενσυναίσθηση;
Η ενσυναίσθηση είναι ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης που ωφελεί την επικοινωνία και την ευδοκίμηση των σχέσεων. Απαιτεί την συμμετοχή γνωστικών, (Dennett, 1989; Baron-Cohen, 1995) αλλά και συναισθηματικών (Davis, 1994) λειτουργιών που οδηγεί τους ανθρώπους να αναγνωρίζουν τις συναισθηματικές και διανοητικές καταστάσεις των άλλων και να δράττουν αντίστοιχα. (Harris, Johnson, Hutton, Andrews, & Cooke, 1989; Baron-Cohen & Wheelwright, 2004).
Πως καλλιεργείται η ενσυναίσθηση μέσω της μουσικής;
Για να αντιληφθείτε τη μουσική, αλλά ειδικά για να παίξετε μουσική με άλλους, πρέπει να είστε σε θέση να συγχρονιστείτε, να ανταποκριθείτε σε μουσικά καλέσματα και αντίστοιχες απαιτήσεις. Μια τέτοια απόκτηση ετοιμότητας και ικανότητας να προσαρμοστείτε με άλλους και να συντονιστείτε μαζί τους θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβάλει στην ενίσχυση της ικανότητας και της προθυμίας να δείξετε ενσυναίσθηση απέναντι σε αυτό το άτομο. Με αυτόν τον τρόπο, η συμμετοχή στη μουσική μπορεί να βελτιώσει και να αναπτύξει μια επάρκεια που μπορεί επίσης να είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης. Παρόμοια ανάλυση έχει γίνει και για τα άλλα συστατικά της μουσικής, αποδεικνύοντας ότι η μουσική διαθέτει ένα μοναδικό συνδυασμό χαρακτηριστικών που, αν εφαρμοστεί σωστά, προβλέπεται να προάγει την ενσυναίσθηση.
Ομαδική μουσική αλληλεπίδραση
Πράγματι, η θεωρία μουσικής-ενσυναίσθησης ήταν η βάση για το σχεδιασμό μιας μακροχρόνιας μελέτης παρέμβασης που οδήγησε σε αυξημένη ικανότητα ενσυναίσθησης σε παιδιά που συμμετείχαν σε εβδομαδιαίες ομαδικές μουσικές συνεδρίες, σε σύγκριση με άλλες δράσεις (Rabinowitch, Cross, & Burnard, 2012a). Η έρευνα των Rabinowitch, Cross και Burnard (2013) έδειξε ότι η μακροχρόνια ομαδική μουσική αλληλεπίδραση που διεξάγεται για μία ώρα την εβδομάδα αυξάνει τη συναισθηματική ενσυναίσθηση σε παιδιά ηλικίας 8-11 ετών.
Μουσικό έργο για δύο ή και περισσότερα όργανα
Στο άρθρο του Ηaddon and Hutchinson, Eνσυναίσθηση κατά την διάρκεια πρόβας και εκτέλεσης σε ντουέτο πιάνου, αναφέρεται η αφύπνιση της ενσυναίσθησης και η καλλιέργεια της ανάμεσα σε δύο μουσικούς, όπως αυτοί εκτελούσαν ένα μουσικό κομμάτι για δύο. Η συνεργασία με άλλα μουσικά όργανα με σκοπό την απόδοση ενός μουσικού έργου απαιτεί όχι μόνο μια απλή μουσική συνεργασία, αλλά ένα «διάλογο» που θα κυριαρχούν συναισθήματα, ιδέες, υποχωρήσεις, αλληλοσεβασμός, αλλά και μια πιο βαθιά αλληλεπίδραση που συνδέει προσωπικότητες για χάρη της μουσικής έκφρασης και δημιουργίας.
Κάπου εδώ αναβλύζει και η ενσυναίσθηση με μέσο την μουσική.
