(Στοιχεία επικοινωνίας: email: marianpetalia@gmail.com)

Η γυναικεία κακοποίηση αποτελεί σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα και ενσάρκωση της έμφυλης βίας. Η χρήση ουσιών και οι εξαρτητικές συμπεριφορές δυσχεραίνουν επίσης τις ζωές των εξαρτημένων και των οικογενειών τους. Η υπόθεση ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της κακοποίησης και της χρήσης ουσιών, καθώς και η προσπάθεια κατανόησης του εν λόγω φαινομένου επιχειρείται μέσω μελέτης περιπτώσεων αρχειακού υλικού του Συμβουλευτικού Κέντρου Συντάγματος της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων και περιλαμβάνει περιπτώσεις θυμάτων βίας γένους θηλυκού, οι θύτες των οποίων έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με την χρήση ψυχοτρόπων ουσιών. Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η χρήση ουσιών, είτε αυτές είναι ναρκωτικές ουσίες, είτε αλκοόλ, μπορεί εν δυνάμει να συμβάλλει στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς.

Με τον όρο βία νοούνται οι συμπεριφορές που έχουν ως σκοπό «την επιβολή της θελήσεως και τον καταναγκασμό από τα ισχυρά προς τα αδύναμα μέλη της κοινωνίας» (Βλάχου, 2005). Οι Archer και Browne (1989) ορίζουν τη βία ως «άσκηση φυσικής πίεσης» που έχει ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό ή τον περιορισμό της προσωπικής ελευθερίας ενός ατόμου. Η βία χαρακτηρίζεται ως έγκλημα, σε οποιαδήποτε μορφή και αν εμφανίζεται, σε οποιαδήποτε τοποθεσία και αν ασκείται, προς οποιονδήποτε και αν προορίζεται, για την οποία η ελληνική νομοθεσία προβλέπει ποινές (Αδαμάκη, 2001). Η βία και, συνεπώς, η κακοποίηση, χωρίζεται σε τέσσερις κυρίως τύπους: την ψυχολογική, τη σεξουαλική, τη σωματική, οι οποίες, συνήθως, συνδυάζονται μαζί με την οικονομική βία ή/και την εκμετάλλευση.

Η ψυχολογική βία αναφέρεται σε συμπεριφορές που προκαλούν τα αισθήματα της υποτίμησης, της απόρριψης, του εκφοβισμού, της εκμετάλλευσης και της απομόνωσης. Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται και οι περιπτώσεις όταν ο άντρας παίρνει μόνος του σημαντικές αποφάσεις που αφορούν και τη γυναίκα, όπως λόγου χάριν, μία έκτρωση. Μέρος της ψυχολογικής βίας αποτελεί και η λεκτική βία (United Nations, 2006).

Ως σεξουαλική βία ορίζεται, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ακούσια συμμετοχή σε σεξουαλικές πράξεις. Στα φαινόμενα σεξουαλικής βίας συμπεριλαμβάνεται και η αιμομιξία, η οποία χρησιμοποιείται για περιπτώσεις όπου ένα μέλος της οικογένειας κακοποιείται σεξουαλικά από ένα συγγενή του. Η συγκεκριμένη κατηγορία είναι η δυσκολότερη ως προς τη διερεύνηση της, καθώς η σχέση εξάρτησης, ο φόβος ή η ντροπή αποθαρρύνουν το θύμα από την αποκάλυψη και καταγγελία της εν λόγω κακοποίησης (Αθανασοπούλου, 2013).

Η σωματική βία χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από τη χρήση σωματικής δύναμης, εκ προθέσεως, η οποία περιλαμβάνει από χαστούκια, σπρωξίματα, γρονθοκοπήματα, χτυπήματα στο κεφάλι και το σώμα, είτε με τα χέρια, είτε με τη χρήση διαφόρων αντικειμένων, τη χρήση όπλων που φτάνουν ακόμη και σε απόπειρες πνιγμού και στραγγαλισμού (United Nations, 2006).

Οι προαναφερόμενες μορφές βίας κατά κύριο λόγο συνδυάζονται με την οικονομική βία η οποία αφορά ενέργειες που έχουν ως αποτέλεσμα την εξ’ ολοκλήρου οικονομική εξάρτηση του θύματος από τον θύτη. Η συγκεκριμένη συμπεριφορά οδηγεί στην απομόνωση και την απομάκρυνση του θύματος από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον (Κουτσιάνου & Τσιλίκη, 2002).

Μία ακόμη κατηγορία σεξουαλικής εκμετάλλευσης είναι η σωματεμπορία ή, αλλιώς, trafficking, η οποία αφορά τη μεταφορά, διακίνηση και εμπορία ανθρώπων. Θύματα του trafficking είναι συνήθως γυναίκες και παιδιά με σκοπό την σεξουαλική εκμετάλλευση και δουλεία. Στις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιείται η απειλή φυσικής ή ψυχικής βίας, η αποπλάνηση, η απαγωγή, παράλληλα με τον ξυλοδαρμό και τον βιασμό που στοχεύουν στη μείωση των αντιστάσεων του θύματος («Τι είναι το trafficking», 2017).

Θεωρητικές Προσεγγίσεις

Κακοποίηση χαρακτηρίζεται κάθε μορφή επίθεσης που καταλήγει στο άγγιγμα ή το χτύπημα του θύματος (Βλάχου, 2005). Σύμφωνα με την έρευνα των Dobash και Dobash (1998), οι συνηθέστερες μορφές σωματικής κακοποίησης είναι τα επαναλαμβανόμενα γρονθοκοπήματα τόσο στο πρόσωπο όσο και στο σώμα, συνδυαστικά με κλωτσιές και χτυπήματα στα γόνατα και στο κεφάλι. Οι εν λόγω μορφές βίας συνοδεύονται από άσκηση έντονης κριτικής τόσο για το θύμα όσο και τον κοινωνικό του περίγυρο, από τον οποίον σταδιακά απομακρύνεται, γεγονός που συντείνει στη μείωση της αυτοπεποίθησης του ατόμου και στην απουσία οποιουδήποτε υποστηρικτικού περιβάλλοντος που θα το βοηθούσε στην αποδέσμευση από την κακοποιητική σχέση. Τα προαναφερθέντα φαινόμενα, συνοδεύουν σκηνές ζηλοτυπίας, έλεγχος των οικονομικών και απειλή για κακοποίηση των παιδιών του θύματος, εφόσον το θύμα έχει τέκνα.

Η επιστημονική κοινότητα επικεντρώνεται στη βία κατά των γυναικών κυρίως γιατί στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, υπερτερούν εκείνα που έχουν θύματα θηλυκού γένους (Αρτινοπούλου & Μαγγανάς, 1996). Ειδικότερα, η συστηματική βία των αντρών στα πλαίσια της οικογένειας αποκαλείται πατριαρχική τρομοκρατία (Johnson, 1995). Δεύτερον, οι περιπτώσεις όπου ο δράστης είναι άνδρας έχουν συνήθως ως συνέπεια την πρόκληση σοβαρών σωματικών βλαβών ή ακόμη και θανάτων, τόσο εξαιτίας της σωματικής διάπλασης των ανδρών, όσο και εξαιτίας της συχνής χρήσης ιδιαιτέρων επιζήμιων όπλων. Τέλος, οι κακοποιημένες γυναίκες, ιδίως οι μητέρες, δεν καταγγέλλουν συχνά τη βία που υφίστανται επειδή εξαρτώνται είτε οικονομικά είτε κοινωνικά από τον θύτη. Ακόμη, με αυτό τον τρόπο θεωρούν ότι δεν διαταράσσουν την οικογενειακή τους κατάσταση, δεν υποβάλλουν τα παιδιά τους σε ενδεχόμενο ψυχικό τραυματισμό αλλά και αποφεύγουν τον «διασυρμό» που θα προέκυπτε από τη δημοσιότητα σε περίπτωση που η καταγγελία κατέληγε σε ποινική δίκη. Το τελευταίο στοιχείο έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη μεγάλου σκοτεινού αριθμού θυμάτων (Jasinski & Williams, 1998). Ο υψηλός αυτός σκοτεινός αριθμός έχει άμεση σχέση με την αντίληψη που υπάρχει στην κοινωνία ότι η οικογένεια διαδραματίζει προστατευτικό ρόλο στη ζωή μια γυναίκας. Το γεγονός αυτό ωθεί συχνά το θύμα να δικαιολογεί τη βία που υφίσταται από τον άντρα, ο οποίος θεωρείται αρχηγός της οικογένειας, ως έναν αποδεκτό τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιουργούνται (Jasinski & Williams, 1998).

Μορφές της γυναικείας θυματοποίησης

Η θυματοποίηση των γυναικών χωρίζεται σε δυο κατηγορίες, την πρωτογενή και τη δευτερογενή θυματοποίηση. Η πρωτογενής θυματοποίηση της γυναίκας είναι η έκβαση μετά τις σωματικές βλάβες αλλά και οποιεσδήποτε συνέπειες αυτές προξένησαν στην ψυχολογία και τη συναισθηματική κατάσταση της. Η εν λόγω κατηγορία περιλαμβάνει και αυτό που ονόμασε «σύνδρομο κακοποιημένης γυναίκας» η Pagelow (1984), το οποίο χαρακτηρίζεται από μειωμένη αυτοεκτίμηση, αίσθημα ταπείνωσης και ανικανότητας αλλά και κατάθλιψη, τα οποία ενδέχεται να συντροφεύουν το θύμα για τα επόμενα έτη. Σε δεύτερο χρόνο, η κακοποιημένη γυναίκα μπορεί να θυματοποιηθεί μέσω της έλλειψης αποτελεσματικής αντίδρασης από τους φορείς άσκησης του επίσημου κοινωνικού ελέγχου. Η επιρροή της τυπικής κοινωνικής αντίδρασης στη δευτερογενή θυματοποίηση μιας κακοποιημένης γυναίκας αφορά στην ελλιπή αντίδραση, μεταξύ άλλων, του συστήματος απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Από την άλλη, η επιρροή της άτυπης κοινωνικής αντίδρασης έγκειται μεταξύ άλλων στη συμπεριφορά προσώπων που σχετίζονται με τον δράστη (Karmen, 1996).

Η θεωρία του κύκλου της βίας

Η Walker (1989) μίλησε και ερεύνησε, πρωτίστως, την θεωρία του κύκλου της βίας. Ο κύκλος της βίας υπάρχει σε όλες τις κακοποιητικές σχέσεις, και χωρίζεται σε τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο διαρκεί από λίγες μέρες έως πολλά χρόνια, κατά το οποίο κλιμακώνεται και συσσωρεύεται τόσο το στρες όσο και η ένταση των συναισθημάτων. Κατά το δεύτερο στάδιο γίνεται εκδήλωση της βίας, καθώς λαμβάνουν χώρα ποικίλες μορφές κακοποιητικών συμπεριφορών. Τελικά, ακολουθεί το στάδιο της επανόρθωσης. Σε αυτό το στάδιο, ο θύτης της κακοποίησης, δείχνει μεταμέλεια και ζητά συγχώρεση από το θύμα. Βέβαια, ως επί το πλείστον, ο κύκλος αυτός θα ξαναρχίσει αργά ή γρήγορα. Κατά τη διάρκεια του προαναφερόμενου κύκλου, στο θύμα δημιουργούνται αρνητικά συναισθήματα, όπως αγωνία, άγχος, θυμός και λύπη. Το γεγονός, όμως, ότι συνήθως δεν μπορεί να εκφράσει τα αρνητικά αυτά συναισθήματα, έχει αρνητικές επιπτώσεις στο θύμα, τόσο ψυχικά όσο σωματικά. Πολλάκις, τα συναισθήματα αυτά βρίσκουν διέξοδο μέσω της επιθετικότητας προς άλλα πρόσωπα, συνήθως των παιδιών του θύματος (Παπαμιχαήλ, 2005)…

Διαβάστε τη συνέχεια ΕΔΩ