Οι εικόνες του σχολικού εκφοβισμού, των σκληρών αντιπαραθέσεων και των ακραίων συγκρούσεων αποκαλύπτουν μια κρίση παιδείας και αξιών που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε. Χρειάζεται, πιστεύω, να αναζητήσουμε λύσεις που σε καμία περίπτωση δεν θα περιλαμβάνουν περισσότερους κανόνες ή αυστηρότερες ποινές, αλλά στην ίδια την παιδεία που οφείλει να καλλιεργεί τον λόγο, τον σεβασμό και την συνεργασία.

Σε αυτό το πλαίσιο, η εισαγωγή των Αρχαίων Ελληνικών από το Δημοτικό αποτελεί μια απολύτως σύγχρονη και εφαρμόσιμη πρόταση. Τα παιδιά που έρχονται σε επαφή με τη γλώσσα και τα κείμενα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού – είτε πρόκειται για μύθους, αφηγήσεις ή απλά και κατανοητά κείμενα προσαρμοσμένα στην ηλικία τους – μαθαίνουν να εκφράζονται με σαφήνεια, να χρησιμοποιούν κριτική σκέψη και να σέβονται τον συνομιλητή τους. Συνειδητοποιούν πως οι διαφορές δεν λύνονται με τη βία, αλλά με τον διάλογο και την επιχειρηματολογία. Γίνονται πιο ευγενικά, πιο ανοιχτά στη μάθηση, πιο δεκτικά στην έννοια της κοινότητας. Και, βέβαια, για να αποδώσει αυτό το όραμα, χρειάζεται και οι ίδιοι οι δάσκαλοι να στηριχθούν και να ενισχυθούν με την κατάλληλη επιμόρφωση, ώστε να μπορέσουν με χαρά να το μεταδώσουν. Δεν είναι τυχαίο ότι διεθνώς η εισαγωγή της αρχαίας ελληνικής παιδείας σε σχολεία έχει αποφέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Στο Μπέλφαστ της Ιρλανδίας για παράδειγμα, ο δάσκαλος Kevin McArevey, σε μια περιοχή σημαδεμένη από τον διχασμό και τη βία, τόλμησε να διδάξει Πλάτωνα σε μαθητές δημοτικού. Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Young Plato κατέγραψε αυτή τη μεταμόρφωση: παιδιά που αντιδρούσαν με θυμό, έμαθαν να συζητούν, να ακούν, να κατανοούν. Η φιλοσοφία, ακόμη και σε τρυφερή ηλικία, έγινε ασπίδα απέναντι στην επιθετικότητα.

Παρόμοιες πρωτοβουλίες συναντούμε στην Καλιφόρνια, όπου η δασκάλα Elizabeth Smith διδάσκει Στωική φιλοσοφία σε μικρούς μαθητές, βοηθώντας τους να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και να καλλιεργούν εσωτερική ισορροπία. Στο μάθημα αυτό η φιλοσοφία δεν παρουσιάζεται θεωρητικά αλλά βιωματικά, ως καθημερινή πρακτική ζωής. Ακόμη και στην καρδιά της Ευρώπης, στο Βέλγιο, η καθηγήτρια Evelien Bracke του Πανεπιστημίου της Γάνδης εφαρμόζει με επιτυχία τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στο δημοτικό. Στο πρόσφατο βιβλίο της «Κλασική Παιδεία στο Δημοτικό: Ένα όπλο για Κοινωνική Δικαιοσύνη» (Classics at Primary School: A Tool for Social Justice Routledge, 2024) δείχνει πώς η εκμάθηση των κλασικών γλωσσών μπορεί να γίνει μοχλός κοινωνικής ισότητας, ανοίγοντας νέους ορίζοντες σε παιδιά από μειονεκτικά περιβάλλοντα και ενδυναμώνοντάς τα με καλύτερη χρήση της γλώσσας, κριτική σκέψη και αυτοπεποίθηση. Το ίδιο το όνομα του προγράμματος στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης, «Αρχαία Ελληνικά – Μικροί Ήρωες» (Ancient Greek – Young Heroes), μαρτυρά ότι η ελληνική γλώσσα μπορεί ακόμη να πλάθει ήρωες της καθημερινότητας. Αλλά και πρωτοβουλίες σε σχολεία όπως το Ridgeview Classical στο Κολοράντο όπου διδάσκονται τα Λατινικά από το Νηπιαγωγείο και τα Αρχαία Ελληνικά από την Δ᾽ Δημοτικού και την «Αρχιμήδειο Ακαδημία» στο Δυτικό Μαϊάμι όπου τα παιδιά διδάσκονται από το Νηπιαγωγείο δυο ώρες την ημέρα Ελληνικά και Μαθηματικά στα Ελληνικά, δείχνει πως η παιδεία που βασίζεται στον ελληνικό πολιτισμό υπάρχει, είναι δυνατή και μπορεί να χρησιμοποιηθεί, όχι μόνον για τις γερές βάσεις που προσφέρει, αλλά και ως εργαλείο αντιμετώπισης συγχρόνων κοινωνικών προβλημάτων.

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και μια αξιέπαινη ελληνική πρωτοβουλία: το πρόγραμμα «Η Σοφία στο Σχολείο», που σχεδίασε ο καθηγητής Γιώργος Ν. Πολίτης στο ΕΚΠΑ. Με τη χρήση κινουμένων σχεδίων, παιχνιδοποίησης και ψηφιακών εργαλείων μάθησης, εισάγει τη φιλοσοφία σε μαθητές δημοτικού, καλλιεργώντας τη λογική σκέψη, την κριτική ικανότητα και την ανθεκτικότητα απέναντι στην παραπλάνηση. Τα παιδιά διατυπώνουν πιο καθαρούς συλλογισμούς, σέβονται κανόνες και κατανοούν τη σημασία τους για την ελευθερία όλων. Αν η φιλοσοφία μπορεί να διδάσκεται με επιτυχία σε μικρή ηλικία με παιγνιώδη τρόπο, το ίδιο μπορεί να γίνει και με τα Αρχαία Ελληνικά, τα οποία θα ενισχύσουν όχι μόνο τις γνώσεις, αλλά και την ψυχική ισορροπία και την κοινωνική ευαισθησία των μαθητών. Γιατί καλές είναι οι δεξιότητες, αλλά πρώτα χρειάζονται υγιή και σκεπτόμενα παιδιά, ικανά να τις εφαρμόσουν δημιουργικά.

Ας δούμε τώρα το πόσο σοφή είναι η γλώσσα μας και πόσο όμορφα μας κατευθύνει μέσω των λέξεων όπως παιδεία και τιμωρία: η παιδεία ετυμολογικά συνδέεται με το παιδί (ὁ, ἡ παῖς) και το παιχνίδι (ἡ παιδιά) και μας υποδεικνύει ότι για τους αρχαίους Έλληνες, η μάθηση ήταν η φυσική συνέχεια της παιδικής περιέργειας και της χαράς του παιχνιδιού, ενώ η λέξη τιμωρία, στην αρχαία της σημασία δεν σημαίνει ποινή, αλλά βοήθεια, ἐπικουρία, συνδρομή (The Liddell, Scott, Jones Ancient Greek Lexicon). Το ρήμα τιμωρέω σημαίνει «παρέχω βοήθεια, βοηθῶ».

Όπως λέμε στους μαθητές μας στην «Ελληνική Αγωγή» η Ελληνική Γλώσσα είναι «μαγική»! Περιγράφει μία έννοια, την ερμηνεύει και συγχρόνως μας κατευθύνει. Και ίσως, σε αυτήν ακριβώς τη «μαγεία», την αληθινή σοφία της γλώσσας μας, να κρύβεται το πιο ισχυρό μας όπλο απέναντι στη βία: Μία παιδεία που να εμπνέει και μία «τιμωρία» που να βοηθά.

Πηγή αναδημοσίευσης: https://www.protothema.gr/