Μεσημέρι Πέμπτης και δύο παρέες μαθητών από τη Β’ και Γ’ τάξη του Γυμνασίου δίνουν το ραντεβού τους στο παρκάκι που βρίσκεται δίπλα στο σχολείο. Από τη μία πλευρά του πάρκου, μικρά παιδιά απολαμβάνουν το παιχνίδι στις κούνιες, ενώ, από την άλλη, οι παρέες των εφήβων απολαμβάνουν το τσιγάρο. Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από στιγμιότυπα της ημέρας στο σχολείο, καθώς ο ατμός συνοδεύει την κουβέντα.

Ο Γιάννης* δέχεται να μιλήσει στην «Κ». Λέει πως ξεκίνησε το ηλεκτρονικό τσιγάρο στα 13. «Από περιέργεια το άρχισα. Δεν με επηρέασε κανείς. Στην αρχή ήμουν διστακτικός, τις πρώτες φορές έβηχα και ζαλιζόμουν, ένιωθα ότι πονούν τα πνευμόνια μου. Δοκίμασα και το απλό τσιγάρο, αλλά ξαναγύρισα στον θερμαινόμενο καπνό, γιατί πιστεύω ότι είναι καλύτερος».

Πιστεύω ότι το vape είναι μεγαλύτερη εξάρτηση από το τσιγάρο, γιατί σου προσφέρει καλύτερη γεύση. Επίσης, είναι εύκολο να το βρεις παντού.

Οσο περνάει η ώρα, η παρέα μεγαλώνει. Η Μαρία* αφήνει την τσάντα στο παγκάκι και αρχίζει το άτμισμα. Μας λέει πως ξεκίνησε το θερμαινόμενο τσιγάρο πριν καν κλείσει τα 13. Σήμερα είναι 15.

«Εκείνη τη χρονιά είχαμε μετακομίσει από την Αθήνα στην επαρχία και εκεί τα παιδιά του σχολείου ήταν λίγα και μεγαλύτερα σε ηλικία από εμένα. Μπήκα στην παρέα τους και με ρώτησαν αν ήθελα να δοκιμάσω τον ατμό. Σκέφτηκα “ας κάνω έστω μία φορά για να δω πώς είναι και δεν θα ξανακάνω”. Μετά όμως ήθελα κι άλλο, κι άλλο, μέχρι που το ξεκίνησα κανονικά. Πιστεύω ότι το vape είναι μεγαλύτερη εξάρτηση από το τσιγάρο, γιατί σου προσφέρει καλύτερη γεύση. Επίσης, είναι εύκολο να το βρεις παντού».

Σε κάποια περίπτερα ή σε μίνι μάρκετ έχει συμβεί να με ρωτήσουν αν είμαι ανήλικη, αλλά αυτό γίνεται σπάνια. Στο τέλος, μου δίνουν αυτό που ζητάω.

Ο νόμος στην Ελλάδα απαγορεύει ρητά την πώληση των προϊόντων καπνού σε παιδιά και εφήβους κάτω των 18, ωστόσο μια βόλτα έξω από τα σχολεία αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι αυτός δεν τηρείται. Η Μαρία το επιβεβαιώνει. «Σε κάποια περίπτερα ή σε μίνι μάρκετ έχει συμβεί να με ρωτήσουν αν είμαι ανήλικη, αλλά αυτό γίνεται σπάνια. Στο τέλος, μου δίνουν αυτό που ζητάω», λέει.

Τη ρωτάμε αν γνωρίζει ποιες είναι οι συνέπειες που έχει το άτμισμα στον οργανισμό της. «Εχω διαβάσει ότι το υγρό επηρεάζει τους πνεύμονες, αλλά ξέρω ότι δεν κάνει τόσο κακό όσο το τσιγάρο», απαντά.

Η Παρασκευή Κατσαούνου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, επισκέπτεται συχνά σχολεία της Αττικής, στο πλαίσιο της πρόληψης απέναντι σε κάθε μορφής τσιγάρο. Μέσα από τα ερωτηματολόγια που διακινούν με την ομάδα της καταλήγουν σε κάποια βασικά συμπεράσματα.

Οσο μικρότερος ξεκινήσει κανείς τη χρήση αυτών των ουσιών, τόσο πιο σοβαρές είναι οι επιδράσεις που δέχεται στον πνεύμονα, αλλά κυρίως στο νευρικό σύστημα, διότι η ανάπτυξη του εγκεφάλου δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.

«Διαπιστώνουμε ότι υπάρχει σημαντικός αριθμός μαθητών που κάνουν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου –κυρίως την τελευταία δεκαετία–, αλλά και θερμαινόμενου τσιγάρου, το οποίο έχει γίνει πιο δημοφιλές τα τελευταία πέντε χρόνια. Σε αυτά μάλιστα προστίθενται και τα pouches, δηλαδή τα φακελάκια νικοτίνης. Μαθαίνουμε ότι ξεκινούν ακόμη και από το δημοτικό, ευτυχώς όχι σε πολύ υψηλό ποσοστό, αλλά στο Γυμνάσιο είναι πλέον πολύ συνηθισμένο να χρησιμοποιούν αυτά τα προϊόντα», λέει η κ. Κατσαούνου στην «Κ». Η ίδια εξηγεί τι σημαίνει για τον οργανισμό η χρήση σε αυτές τις νεαρές ηλικίες.

«Οσο μικρότερος ξεκινήσει κανείς τη χρήση αυτών των ουσιών, τόσο πιο σοβαρές είναι οι επιδράσεις που δέχεται στον πνεύμονα, αλλά κυρίως στο νευρικό σύστημα, διότι η ανάπτυξη του εγκεφάλου δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Για τις άμεσες επιδράσεις, ξέρουμε ότι προκαλείται φλεγμονή στο αναπνευστικό. Επίσης, ξέρουμε ότι σε όσους έχουν άσθμα τούς το επιτείνει, καθώς και ότι υπάρχει μεγαλύτερη ευπάθεια σε κάποιες λοιμώξεις», υπογραμμίζει η αν. καθηγήτρια.

«Το κακό είναι ότι όλα αυτά τα προϊόντα θεωρούνται από κάποιους ακίνδυνα, και δυστυχώς ανάμεσα σε αυτούς είναι πολλοί γονείς», προσθέτει. «Υπάρχει πολύ διαφορετική αντιμετώπιση από ό,τι απέναντι στο συμβατικό τσιγάρο, δεν έχουν την ίδια αυστηρότητα και αυτό βέβαια μεταφέρεται και στα παιδιά».

Οι ίδιοι οι κατασκευαστές των ηλεκτρονικών τσιγάρων θέρμανσης καπνού προειδοποιούν ότι αυτά δεν είναι ακίνδυνα, καθώς περιέχουν νικοτίνη, η οποία είναι εθιστική.

«Οταν τα υγρά που κυκλοφορούν έχουν γεύση σοκολάτας, βανίλιας, τσιχλόφουσκας ή φράουλας, είναι υποκριτικό να λέμε ότι φτιάχτηκαν για κάποιον 60χρονο που έχει χρόνια πνευμονοπάθεια και θέλει να διακόψει το συμβατικό τσιγάρο. Είναι εμφανές ότι φτιάχνονται για να προσελκύσουν νέους ανθρώπους».

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όλα τα προϊόντα καπνού, συμπεριλαμβανομένων και των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού, είναι επιβλαβή. «Παρά τους ισχυρισμούς που συχνά διατυπώνονται για “μείωση του κινδύνου” από τη χρήση των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού, δεν υπάρχουν επαρκή και αξιόπιστα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι είναι λιγότερο επιβλαβή από τα συμβατικά προϊόντα καπνού», αναφέρεται στη σελίδα του ΕΟΔΥ.

«Επομένως όταν τα υγρά που κυκλοφορούν έχουν γεύση σοκολάτας, βανίλιας, τσιχλόφουσκας ή φράουλας, είναι υποκριτικό να λέμε ότι φτιάχτηκαν για κάποιον 60χρονο που έχει χρόνια πνευμονοπάθεια και θέλει να διακόψει το συμβατικό τσιγάρο. Είναι εμφανές ότι φτιάχνονται για να προσελκύσουν νέους ανθρώπους. Και, παρότι είναι τόσο εμφανές, δεν υπάρχει καμία απαγόρευση στις γεύσεις ή στα αρώματα», λέει η κ. Κατσαούνου εξηγώντας ότι τέτοιες ουσίες μπορεί όταν χρησιμοποιηθούν στη ζαχαροπλαστική να είναι ακίνδυνες, αλλά αυτό δεν ισχύει όταν θερμανθούν, γίνουν ατμός και ακολουθήσουν κι άλλες χημικές αντιδράσεις.

Σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία

Ο ψυχίατρος Γιώργος Καραμπουτάκης, πρόεδρος της Εταιρείας Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικών Παρεμβάσεων «Μίτος», που λειτουργεί έναν ξενώνα για εφήβους στον Πειραιά, έρχεται σε επαφή με παιδιά που βάζουν από πολύ νωρίς στη ζωή τους το τσιγάρο.

«Υπάρχει μια παρανόηση ότι το ηλεκτρονικό και το θερμαινόμενο τσιγάρο είναι ήπια κι επομένως κάτι καλό για τους εφήβους. Ομως, οι έφηβοι υποτιμούν ότι η ποσότητα νικοτίνης που υπάρχει σε αυτά τα προϊόντα δεν παύει να είναι μία εθιστική ουσία, η οποία κατά βάθος προκαλεί εξάρτηση. Στην πορεία, το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται συμπτώματα στέρησης», εξηγεί ο κ. Καραμπουτάκης.

Καταθλιπτικές διαταραχές, αυξημένο άγχος, αυξημένη παρορμητικότητα και διαταραχές συμπεριφοράς επέρχονται μαζί με τον εθισμό. Ολα αυτά μαζί μπορούν να δημιουργήσουν παραβατικές συμπεριφορές στην εφηβεία.

Ο ίδιος λέει στην «Κ» πως η χρήση οποιουδήποτε είδους τσιγάρου ενδέχεται κάποιες φορές να γίνει «πύλη εισόδου» στη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Την ίδια ώρα, οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία δεν είναι αμελητέες.

«Αυτό συμβαίνει διότι οι έφηβοι απομυθοποιούν τον κίνδυνο, επειδή δεν έχουν λάβει τη σωστή εκπαίδευση στο σπίτι τους. Επίσης, δεν αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, καταθλιπτικές διαταραχές, αυξημένο άγχος, αυξημένη παρορμητικότητα και διαταραχές συμπεριφοράς που επέρχονται μαζί με τον εθισμό. Ολα αυτά μαζί μπορούν να δημιουργήσουν παραβατικές συμπεριφορές στην εφηβεία ή να προκαλέσουν ακόμη κάποιο είδος κατάθλιψης ή και αυτοκτονικού ιδεασμού, ειδικά όταν γίνεται μία προσπάθεια διακοπής ή αύξησης της χρήσης του καπνού».

Ο πρόεδρος της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Μίτος» επιβεβαιώνει στην «Κ» ότι, από αναφορές που λαμβάνει, η χρήση ηλεκτρονικού και θερμαινόμενου τσιγάρου πλέον ξεκινά από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Τον ρωτάμε ποια είναι η «ανάγκη» που οδηγεί τους μικρούς μαθητές στη χρήση τέτοιων ουσιών.

«Η ανάγκη τους δεν είναι τόσο πολύ να ξεκινήσουν το τσιγάρο, αλλά να μη διαφέρουν από τους άλλους, από την παρέα τους. Ή και το αντίστροφο: να διαφέρουν από τους υπόλοιπους για να ξεχωρίζουν από τη μάζα, από τα περισσότερα παιδιά που δεν καπνίζουν. Είναι ένας τρόπος ανωτερότητας και εξουσίας».

«Γιατί δεν μου δίνεις; Δεν είναι τσιγάρο!»

Στο μίνι μάρκετ που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από ένα Γυμνάσιο των νοτίων προαστίων, συναντάμε την Π.Α., που εργάζεται εκεί ως υπάλληλος την τελευταία πενταετία.

«Τα παιδιά που έρχονται εδώ ζητούν κυρίως προϊόντα ατμού, αλλά πρώτα ενδιαφέρονται να μάθουν τις γεύσεις. Οταν βλέπω μικρές ηλικίες, ως γονιός αποφεύγω να τους δώσω», λέει στην «Κ».

Τη ρωτάμε αν έχει ζητήσει ταυτότητα για να διαπιστώσει την ηλικία κάποιου παιδιού. «Δεν το έχω κάνει, γιατί, όταν έχεις τόσο κόσμο να περιμένει, δεν μπορείς να ασχοληθείς με αυτό. Ούτως ή άλλως δεν χρειάζεται. Βλέπω ότι είναι μαθητές, παιδιά της γειτονιάς. Πολλές φορές μού λένε ότι είναι για τους γονείς τους, αλλά δεν τους πιστεύω. “Μα, αφού διαλέγεις γεύσεις, πώς δεν είναι για εσένα;”. Κάποια τα έχω βοηθήσει, τους έχω πει να μην το κάνουν και έδειξαν να με ακούν. Κάποια άλλα φεύγουν θυμωμένα και λένε “γιατί δεν μου δίνεις; Δεν είναι τσιγάρο!”. Μα, τσιγάρο είναι κι αυτό, τους λέω».

Τα κενά στη νομοθεσία

Εν αναμονή επίσημης έρευνας από τον ΕΟΔΥ που θα αποτυπώνει την κατάσταση στη χώρα μας γύρω από τη χρήση των προϊόντων καπνού στα σχολεία, η Παρασκευή Κατσαούνου μιλά στην «Κ» για τα κενά που εντοπίζει σήμερα στη νομοθεσία γύρω από το ηλεκτρονικό και το θερμαινόμενο τσιγάρο.

«Για τα θερμαινόμενα, ψηφίστηκε στην Ευρωβουλή ότι δεν θα πρέπει πλέον να έχουν χαρακτηριστικά αρώματα, και αυτό είναι κάτι που μένει να εφαρμοστεί στις χώρες-μέλη που θα το αποδεχθούν. Για το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν έχει μπει κανένας περιορισμός. Ενώ θεωρητικά απαγορεύεται η διαφήμιση, βλέπουμε αρκετά την “γκρίζα” διαφήμιση μέσα σε ταινίες κ.λπ., ενώ την ίδια στιγμή επιτρέπεται μέσα στους χώρους πώλησης αυτών των προϊόντων. Μέσα στα εμπορικά κέντρα βλέπεις stands στα οποία όχι μόνο πωλούνται, αλλά διαφημίζονται κιόλας από κορίτσια που πλησιάζουν τους νεαρούς, δίνοντάς τους να δοκιμάσουν», αναφέρει η ίδια και καταλήγει.

«Ας μην ξεχνάμε ότι ενώ θεωρητικά απαγορεύεται η χρήση τους σε κλειστούς χώρους, παρ’ όλα αυτά θεωρείται αυτονόητο –και είναι κι ένας λόγος που το χρησιμοποιούν οι περισσότεροι– ότι σε εσωτερικούς χώρους το ηλεκτρονικό και το θερμαινόμενο τσιγάρο δεν απαγορεύονται. Συνδυάζοντας όλα αυτά, καταλαβαίνετε ότι στην πραγματικότητα δεν ισχύει καμία απαγόρευση».

Πηγή αναδημοσίευσης: https://www.kathimerini.gr/